De Hofpleinlijn
studie naar het hergebruik van het spoorweg viaduct
Het tussen 1902 en 1908 gebouwde Hofpleinlijn-viaduct in Rotterdam is zijn oorspronkelijke functie kwijt nu er geen treinen meer overheen rijden.
Er zijn een groot aantal argumenten om met het verdwijnen van de oorspronkelijke functie van het viaduct, het niet af te breken maar te behouden en opnieuw te ontwikkelen.
Om te beginnen biedt het luchtspoor huisvesting aan +/- 140 bedrijven, waaronder het architectenbureau dat deze studie heeft gemaakt. De sloop van het viaduct zou een enorme kapitaalvernietiging zijn van een op zich nog bruikbare betonconstructie, die na renovatie zonder problemen weer 100 jaar mee kan. Al was het alleen maar als fundering. Het viaduct is een beeld- en structuurbepalend element in de verschillende wijken. Bovendien heeft het viaduct een architectonische, cultuurhistorische en bouwtechnische innovatieve waarde (bijzondere betonconstructie, eerste elektrische spoor, etc.)
Een groot gedeelte van het viaduct is inmiddels dan ook rijksmonument
In verschillende plannen en studies worden er grofweg drie mogelijkheden gezien voor hergebruik. Te weten:
- een fiets en wandel promenade
- bouwen op en boven het viaduct
- een park
In deze studie worden alledrie de opties in één plan uitgewerkt.
Ontsluiting:
Er zijn 5 principieel verschillende soorten ontsluitingen voor de nieuwe boulevard.
Als eerste zijn er natuurlijk de twee bestaande stations, Bergweg en Hofplein.
Ten tweede zijn er trappen denkbaar die zowel naast als in het spoor zouden kunnen staan. Voor beide zal een nauwkeurige stedebouwkundige inpassing noodzakelijk zijn.
Hetzelfde geldt voor liften.
Tevens is het mogelijk om de boulevard te ontsluiten van uit de bestaande bedrijfsruimten onder de bogen en andersom deze bedrijfsruimten en winkels te ontsluiten via het dek.
Interessant zijn ook de ontsluitingen vanuit bestaande openbare gebouwen, zoals bijvoorbeeld het Technikon. Maar ook woongebouwen zoals de flat van DKV aan het Ammersooiseplein zouden door middel van een verlengde galerij aan het park verbonden kunnen worden.
De laatste manier om op het niveau van de nieuwe fiets/loop/skate route te komen is door middel van hellingbanen. Hier is erg veel ruimte voor nodig (al snel zo’n 8 bogen), maar er zijn plekken te vinden waar deze ruimte aanwezig is.
Woning typen:
Er zijn 5 woning typologieèn ontwikkeld die gemeenschappelijk hebben dat ze een doorgaande route over het viaduct niet blokkeren maar zelfs interessanter maken.
Het zijn respectievelijk een poorthuis waar je doorheen loopt, een “L” huis een “T” huis waar je langs kunt lopen, een schijfhuis dat aan één kant van het viaduct staat en een zogenaamd “poot” huis dat hoog op slanke kolommen staat waar je onderdoor kunt lopen.
Op deze manier ontstaat er een grote varièteit aan woningtypen.
De huizen (in feite grondgebonden woningen) zijn niet gedacht als huurwoningen maar als koopwoningen in het duurdere segment. Alle woningen hebben een eigen dakterras. Afhankelijk van de plek hebben de huizen soms een tuin.
Zonering:
Aangezien de spoorlijn door verschillende wijken en stukken stad loopt met ieder zijn eigen kenmerken en structuur zijn er 5 verschillende zones gemaakt.
Als eerste is er de zone die eigenlijk bestaat uit het rangeerterrein van het oude station Hofplein. Dit is een heel breed stuk dat de grens vormt tussen aan de ene kant een uitgebreid woongebied en aan de andere kant grote bedrijfsgebouwen en scholen. Het grote brede dek is hier opgevat als park met bomen, gras en woningen die hoog op dunne palen staan zodat het park eronderdoor loopt. In feite een klein nieuw woonwijkje en een park voor de buurt.
De tweede zone loopt vanaf de Heer Bokel weg tot aan de Teilingerstraat.
Dominant is hier het prachtige Technikon gebouw van Maaskant.
Nog meer bebouwing lijkt hier geen goed idee, daarom is het voorstel om dit gedeelte van de boulevard in te richten als openbaar sportpark. Met diverse sport velden waaronder basketbal, voetbal, volleybal, jeu de boules, tennis, tafeltennis, skateboard baan, etc. Maar ook hier blijft een doorgaande route tussen de sportfaciliteiten mogelijk. Tevens zal onderzocht moeten worden in hoeverre een verbinding zinvol is tussen het Technikon en de sportboulevard.
De derde zone loopt vanaf de Teilingerstraat tot aan station Bergweg.
Door deze 19e en vroeg 20e eeuwse woonwijk is een verdichting van deze woonfunctie gedacht maar op zo’n manier dat het groen op het dek ook een rol voor de Agniese buurt kan spelen. Er zal goed gekeken moeten worden waar precies welke typologieèn huizen komen te staan in verband met het uitzicht uit de bestaande woningen.
Zoals gezegd zou het interessant zijn om het dek direct vanuit het woongebouw aan het Ammersooiseplein te ontsluiten.
De vierde zone loopt vanaf de Bergweg tot aan de Gordelweg.
Hier is een zelfde soort woningbouw gedacht als in de derde zone met dat verschil dat er hier ook privé tuinen op het dek zijn. Tussen de volkstuinen en de verschillende woon volumes door loop, skate, fiets je langzaam de stad uit.
De vijfde zone is het eindpunt. Een groot woongebouw aan het kanaal vormt hier een beèindiging van het spoor. Aan de overzijde van de ring lijkt het niet zinvol het viaduct te behouden. Maar als langzaam verkeer brug over de bundel infrastructuur heen zou het een welkome extra verbinding tussen centrum en periferie kunnen zijn. Helaas is deze verbinding inmiddels al gesloopt
Jasper de Haan architecten
2011